Michael Andritsopoulos
Η απεργία πείνας του Πάνου Ρούτσι και η κρίση της πολιτικής αυθεντίας
Στο πρόσωπο ενός πατέρα που αρνείται την τροφή έως ότου η πολιτεία αναγνωρίσει το δικαίωμά του στην αλήθεια, καθρεφτίζεται η πιο βαθιά ρωγμή της σύγχρονης πολιτικής αυθεντίας: η διάσταση ανάμεσα στη νομιμότητα και στη νομιμοποίηση. Το κράτος δικαίου, που οφείλει να λειτουργεί ως φορέας δικαιοσύνης, μετατρέπεται σε μηχανισμό αναστολής της. Η απεργία πείνας καθίσταται έτσι το έσχατο εργαλείο απογύμνωσης του ηθικού ελλείμματος της εξουσίας.
Η πολιτική αυθεντία, καταστατικά, διεκδικεί το μονοπώλιο της αλήθειας μέσω θεσμών και διαδικασιών. Ο Ρούτσι, αρνούμενος την τροφή, διαρρηγνύει αυτό το μονοπώλιο. Μετατρέπει το σώμα του σε σημείο αντίστασης, σε πράξη βιοπολιτικής ανυπακοής. Εκεί όπου το κράτος ορίζει ποια ζωή είναι «άξια» φροντίδας και ποια όχι, ένας άνθρωπος επιλέγει να αποσύρει οικειοθελώς τη ζωή του από τη διαχείρισή του, για να αποκαταστήσει το δικαίωμα στην αλήθεια. Η ίδια η σιωπή του λιμοκτονούντος σώματος αποκτά την χροιά μιας πολιτικής κραυγής.
Η απεργία πείνας λειτουργεί έτσι ως παρρησία με την φουκωϊκή έννοια: ένας λόγος-αλήθεια που διακινδυνεύει το ίδιο το είναι του υποκειμένου. Είναι η στιγμή όπου η ηθική αυθεντία εγκαταλείπει τους θεσμούς και ενσαρκώνεται σε ένα σώμα που αντιστέκεται. Λόγος και σώμα γίνονται ένα. Και ακριβώς γι’ αυτό το κράτος απονομιμοποιείται· διότι δεν μπορεί να ανεχθεί την αλήθεια που δεν παράγει το ίδιο, μια διττή αλήθεια, μια αλήθεια που στο παρελθόν συμβίβαζε τις γραφές με την φιλοσοφική-επιστημονική αναζήτηση. Η παπική εξουσία, φορέας της αλήθειας των γραφών είναι πλέον μια κυβέρνηση που έχει απωλέσει την αίσθηση του μέτρου και της πηγής της δικής της εξουσίας.
Η κίνηση αυτή - της απεργίας πείνας - έχει επίσης βαθιά ανθρωπολογική ρίζα. Η νηστεία, από την αρχαιότητα, υπήρξε πράξη κάθαρσης και μύησης — μια τελετουργική αποδέσμευση του υποκειμένου από τις βιολογικές επιταγές της εξουσίας του σώματος. Στον χριστιανισμό, στο βουδισμό, στον ινδουισμό, αλλά και στις αρχαϊκές κοινωνίες, η νηστεία συνδέεται με τη γνώση του εαυτού, με τη συνάντηση του ανθρώπου με το απόλυτο, με την αναζήτηση της αλήθειας πέρα από τον κόσμο των αισθήσεων. Είναι μια σιωπηλή απαίτηση νοήματος.
Στη μετανεωτερική εποχή, αυτή η πνευματική διάσταση έχει μετατραπεί - συχνά ευτελιστικά - σε πρακτική «manifesting» σκοπών, μια τεχνική new age υλοποίησης επιθυμιών. Κι όμως, στην πράξη του Ρούτσι βλέπουμε μια πραγματική αναβίωση του τελετουργικού πυρήνα της νηστείας: δεν πρόκειται για ατομική επίδειξη βουλητικής δύναμης, αλλά για διεκδίκηση της αλήθειας ως καθολικού δικαιώματος μέσω της συμβολικής διάστασης της στάσης του γονέα απέναντι στην εγκληματική στάση της ανάλγητης θεσμικής τάξης. Η απεργία πείνας επανανοηματοδοτείται, διατηρώντας την συμβολική αξία της νηστείας ως μέσου προσέγγισης της αλήθειας, ενώ ταυτόχρονα αποκαθαίρεται από τις μεταφυσικές της προκείμενες.
Η εξουσία αντέδρασε ακριβώς όπως κάθε αυθεντία σε κρίση: πρώτα με αδιαφορία, ύστερα με αμηχανία και άρνηση, τέλος με επιτελεστική συμπάθεια. Μέσα σε λίγες μέρες, η κυβέρνηση μετακινήθηκε από τη γραφειοκρατική ψυχρότητα στην σκηνοθετημένη κατανόηση, αναγκασμένη να αποκαταστήσει τη νομιμότητα της ίδιας της αλήθειας.
Η πολιτεία δεν ηττήθηκε απλώς επικοινωνιακά· ηττήθηκε και οντολογικά. Η αποχή κατάλυσης τροφής οδηγεί σε κατάλυση της νομιμότητας της πολιτικής αυθεντίας, γιατί το σώμα του απεργού πείνας απέδειξε ότι το κράτος δεν κατέχει την αυθεντία της ζωής, αλλά την δανείζεται. Και όταν ένας πολίτης αποφασίζει να αποσύρει τη συγκατάθεσή του σε αυτή τη δανεική εξουσία, τότε η ίδια η έννοια του «πολιτικού» επαναθεμελιώνεται. Η νηστεία, από πράξη πνευματικής κάθαρσης, γίνεται πράξη πολιτικής αναγέννησης· η αναζήτηση της αλήθειας παίρνει τη μορφή ενός σιωπηλού, σωματικού λόγου που κανένα δελτίο τύπου δεν μπορεί να εξουδετερώσει.
Η στάση του Ρούτσι μας θυμίζει ότι η αυθεντία δεν κατοικεί πια στους θεσμούς, αλλά στους ανθρώπους που τολμούν να τους διαψεύσουν. Πολύ καλά κάνει και επιμένει χωρίς να επαναπαύεται γιατί η αλήθεια θα φανεί όταν αντέξουμε την αμφισβήτηση, στην προκειμένη περίπτωση των εξουσιών. Η αμφισβήτηση είναι γνωσιολογική βάση άλλωστε και τώρα, γίνεται πολιτική πράξη, η δημοκρατική πρακτική που φοβάται κάθε αυταρχική εξουσία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου