Ευάνθης Χατζηβασιλείου: Ο διάλογος Γ.Σεφέρη-Ε.Αβέρωφ: Οι συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2019, σελ.346.
Το έργο κυκλοφόρησε με σκοπό να απαντήσει στο αντίστοιχο έργο του Γ.Γεωργή: Σεφέρης- Αβέρωφ: Η ΡΗΞΗ( εκδόσεις Καστανιώτη, 2018). Ο Γ.Σεφέρης στο επίμαχο διάστημα των τελικών διαπραγματεύσεων για τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου υπήρξε πρέσβης της Ελλάδος στο Λονδίνο. Έγκαιρα με δύο σημειώματα , εκ των οποίων το δεύτερο πρωτοκολλήθηκε, προειδοποιούσε τον προϊστάμενο του υπουργό Ε.Αβέρωφ για τις δυσμενείς συνέπειες που θα είχε για τον κυπριακό ελληνισμό η σχεδιαζόμενη συμφωνία. Η αντίρρηση του ήταν η αιτία αφενός να ακολουθήσει ένας έντονος διάλογος με τον Κ.Τσάτσο, αφετέρου να αντιμετωπιστεί με εχθρότητα από την συντηρητική παράταξη με αποκορύφωμα όταν επέστρεψε με το Νόμπελ στην Ελλάδα να μην τον αναμένουν παρά μερικά συγγενικά του πρόσωπα.
Ο Ε.Χατζηβασιλείου επιχειρεί να υπερασπιστεί την συμφωνία της Ζυρίχης . Βεβαίως η κριτική της από διπλωμάτες όπως ο Β.Θεοδωρόπουλος είναι καταλυτική. Το θετικό στοιχείο του έργου είναι το μετριοπαθές ύφος που έχει γραφεί αλλά και η αποτύπωση του ιστορικού κλίματος. Όμως κάποια επιχειρήματα όπως ότι ο αποκλεισμός του Σεφέρη από το τελικό στάδιο των διαπραγματεύσεων δεν οφείλονταν στις αντιρρήσεις του, αλλά σε άλλους λόγους δεν πείθει. Ο συγγραφέας ακολουθώντας τον Ε.Αβέρωφ ισχυρίζεται ότι η τελική συμφωνία απέτρεψε το σχέδιο Μακμίλλαν. Βέβαια κανένα σχέδιο όσο αρνητικό και να ήταν, όση και διεθνή υποστήριξη και να διέθετε δεν θα μπορούσε να επιτύχει αν δεν είχε την αποδοχή της ελληνικής πλευράς. Ενδιαφέρον είναι ότι ο συγγραφέας περιγράφει τους φόβους που υπήρχαν το διάστημα εκείνο, ότι η δυσαρέσκεια της Ελλάδος για το Κυπριακό μπορούσε να την οδηγήσει σε συμμαχία με την Γιουγκοσλαβία και την Αίγυπτο. Επίσης η διαπραγμάτευση στο τελικό της στάδιο διεξάχθηκε κυρίως μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας διότι η δεύτερη εκτιμούσε ότι μια δυσαρέσκεια ή μια καθαρή ήττα της Ελλάδος στην Κύπρο δεν ωφελούσε ούτε την ίδια την Τουρκία. Ο Ε.Αβέρωφ στο βιβλίο του "Ιστορία χαμένων ευκαιριών" γράφει ότι σε ένα σημείο των διαπραγματεύσεων ο Μακμίλλαν του ανέφερε ότι γνώριζε το ακριβές σημείο που κρυβόταν ο Γρίβας, αλλά παρόλα αυτά δεν τον συνέλαβαν. Όμως μια σύλληψη του ή ο θάνατος του θα απομάκρυνε κάθε πιθανότητα λύσης που την επιθυμούσε και η βρετανική πλευρά εξίσου με τους υπόλοιπους.
Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η συνεπή εφαρμογή της συμφωνίας της Ζυρίχης θα οδηγούσε αναγκαία στην Ένωση. Στην πραγματικότητα όχι μόνο την ενταφίασε αλλά εξάρτησε την τύχη της ελληνικής πλειοψηφίας από το δικαίωμα αρνησικυρίας της τουρκικής μειοψηφίας σε μια σειρά από κρίσιμα θέματα.
Ο Ε.Αβέρωφ στο βιβλίο του με τον παραπλανητικό τίτλο "Ιστορία χαμένων ευκαιριών - Κυπριακό 1950-1963" παραδέχεται το λάθος του να δεχθεί το δικαίωμα βέτο των Τουρκοκυπρίων για φορολογικά θέματα, που το απέδωσε στην κούραση της διαπραγμάτευσης(τόμος β΄, σελ.239). Βεβαίως το μη εσκεμμένο λάθος του αφενός ήταν ένας από τους λόγους για να μην μπορεί να λειτουργήσει το νεότευκτο κράτος αφετέρου αποδεικνύει την σπουδή της ελληνικής πλευράς να κλείσει την διαπραγμάτευση.
Η Συμφωνία της Ζυρίχης αποκατέστησε τις σχέσεις της Ελλάδος με την Αγγλία και την Τουρκία. Όμως οι αγώνες του κυπριακού ελληνισμού δεν δικαιώθηκαν. Οι πρόνοιες ενός δημοκρατικού συντάγματος θα ήταν αρκετές για να προστατεύσουν τη τουρκική μειονότητα από τις πιθανές αρνητικές προθέσεις της ελληνικής πλειοψηφίας. Όλες οι άλλες παραχωρήσεις υπονόμευσαν από την πρώτη στιγμή το κυπριακό κράτος. Στην συνέχεια έγιναν πολλά λάθη με αποκορύφωμα το χουντικό πραξικόπημα που προκάλεσε την τουρκική εισβολή. Όμως η αφετηρία των ελληνικών λαθών ήταν η Ζυρίχη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου