Οκτώβριος 1920
Λίγο πριν την Καταστροφή
Τότε που η Ελλάδα
ζούσε ακόμα το μεγάλο όνειρο
των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών
Έφταξα στην Πόλη μεσημέρι και τράβηξα πρώτα στο Δημητρό τον αχτάρη (μπακάλη) για το τυρί. Μ’ ευχαρίστησε, με πλέρωσε πεσίν (μετρητοίς) και πήγε την κουβέντα στα πρωτόφαντα που έζηγαν εκείνον τον καιρό οι Ρωμιοί. Ήτανε μες στη χαρά. Στην Πόλη διαφέντευαν οι σύμμαχοι. Στη Μικρασία ο στρατός μας πάαινε από νίκη σε νίκη. Στην Ανατολική Θράκη κυμάτιζε η ελληνικιά σημαία. Τώρα, ούλοι καρτερούσανε να νικήσει ο Βενιζέλος στις εκλογές, για να λευτερωθεί και η Πόλη.
Στο χάνι, με καλωσόρισε ο γιος του μπαρμπα-Πολύκαρπου, ο Σαράντης. Βολέψαμε τα χαϊβάνια, μ’ έδειξε το κρεβάτι μου και μ’ έκαμε «ορίστε!» στο καμαράκι του, να με τρατάρει ζεστό τσάι. Το ήπια στο ποδάρι κι έφυγα να κοιτάξω τις δουλειές μου.
Δυο σοκάκια παρακείθε, ήτανε στην αράδα τα μεγάλα κασαπειά. Εκεί ήτανε κι ο Κωσταντής, με ρίζες απ’ τη Ραιδεστό. Τον έδινα κάθε χρόνο ίσαμε διακόσια αρνιά. Πάντοτες καλοπλερωτής. Έτσι και τώρα. Είπαμε καμπόσα μασάλια κι ύστερις με πλέρωσε δίχως να κόψει γρόσι.
Όξω νύχτωσε. Μπήκα στο Μισιρλί τσαρσί, ψούνισα τα χρειαζούμενα για τη φαμίλια, πήρα και καμπόσες καραμέλες για τα παιδιά και τ’ αδεξίμια, και πήγα στο χάνι. Στο καμαράκι του χανιτζή ήτανε πάλε μονάχα ο Σαράντης. Παραξενεύτηκα που δεν είδια καθόλου το μπαρμπα-Πολύκαρπο. Αυτός άλλες φορές ήτανε πανταχού παρών.
«Σαράντη, ο πατέρας πού είναι, για, και δε φαίνεται;»
«Α, στο σπιτάλι (νοσοκομείο) του Μπαλουκλή τον έχουμε, Γιωργάκη. Βδομάδα κοντεύει. Όχι τίποτες κακό. Γεράματα. Παραπονιούνταν που τόνε πόναγαν τα πλευρά του και δεν μπόρειε να κοιμηθεί. Αύριο θα έβγει. Επροχτές θα τον έβγαζαν, αμμά γύρεψαμε απ’ τους γιατρούς να τόνε βαστήξουνε καναδυό μέρες ακόμα. Άμα έρτει εδώ, ήσυχος δε θα κάτσει. Ούλην την ημέρα στα ποδάρια μας θα μπερδεύεται, και θα μαλώνουμε».
«Είναι έτσι ντουράτος, όπως τόνε ήξευρα;»
«Στη θωριά, έτσι και πιο καλά. Κομμά (λίγο) τα φερσίματα άλλαξε και σαν πιο της εκκλησίας γένηκε. Γέρασε, για! Κεριά ανάβει… σταυρούς πολλούς κάμνει... Να, τελευταία, στην Παναΐα τη Μπαλουκλιώτισσα με παράγγειλε να πάω. Καμπόσα γρόσια, λέει, να ρίξω στο αΐασμα και να ευκηθώ να γένει καλά. Αυτά, παλιά, δεν τα έκαμνε».
Η πόρτα άνοιξε και μπήκανε μέσα πεντέξι ξενομερίτες. Έκατσαν κι έπιασαν κουβέντα με το Σαράντη. Είχανε να πούνε τα δικά τους. Εγώ σηκώθηκα και βγήκα όξω.
Εκεί κοντά, ήτανε το ξακουστό καπηλειό του Αλέξαντρου του Σμυρνιού. Είχε καλό ρακί και καλό μεζέ, ήτανε και χωρατατζής, ό,τι έπρεπε για να περάσει καλά η βραδιά. Από μακριά ακόμα, ακούγουνταν τραγούδια. Σαν ζύγωσα, είδια που χόρευαν κιόλας.
"Έχε γεια, πάντα γεια, τα μιλήσαμε
όνειρο ήτανε, τα λησμονήσαμε".
Με το που άνοιξα την πόρτα, ο Αλέξαντρος παράτησε το τεζιάκι του και κόσεψε (έτρεξε) να με καλωσορίσει. Έπρεπε να φωνάζουμε για ν’ ακουστούμε. Τώρα οι παρέες, με ελληνικά σημαιάκια στα τραπέζια, τραγουδούσανε της «Αμύνης τα παιδιά». Στη μέση, το κασάπικο πάαινε ροδάνι.
"Λοιπόν παιδιά, η νέα τριανδρία
που έδιωξε από την Αθήνα τα θηρία,
που έδιωξε βασιλείς και βουλευτάδες,
τους ψευταράδες και τους μασκαράδες.
Και στην Άμυνα εκεί
πολεμούν όλοι μαζί
πολεμάει κι ο Βενιζέλος
που αυτός θα φέρει τέλος
ο Δαγκλής κι ο Κουντουριώτης
θα μας φέρουν την ισότης".
Κι απ’ ολόυρα, παλαμάκια, γέλια, ευκές. «Άιντε, με τη νίκη!», «και τα δικά μας!». Με κόπο έπιασα μια κόχη κι έκατσα. Ο Αλέξαντρος ήφερε χάσκο εκμέκ (άσπρο ψωμί), σκουμπριά στα κάρβουνα, λακέρδα με μπόλικο κόκκινο κρομμύδι και λάχανο τουρσί.
«Σαν πολλά δεν ήφερες, Αλέξαντρε;»
«Θα σε κάμω κι εγώ συντροφιά. Απ’ τη δουλειά, δεν πρόκαμα να βάλω βούκα στο στόμα», αποκρίθηκε και κόσεψε να φέρει ρακί και καθαρά. Ήτανε στα κέφια του.
«Τι γένεται εδώ, μπρε Αλέξαντρε; Τραγούδια, χοροί, πατιρντί… Έχετε καμιάνα γιορτή;»
«Α, τελευταία, Γιωργάκη, στην Πόλη κάθα ημέρα γιορτή έχουμε. Δεν άκσες; “Έχε γεια, πάντα γεια”. Τέλεψαν τα πάθια του Ρωμιού, Γιωργάκη, μια για πάντα. Ένα κακό όνειρο ήτανε. Τώρα τα πράματα άλλαξαν. Ούλα δείχνουνε πως ο Βενιζέλος με τα τσαρούχια θα έβγει. Και σαν έβγει, αρκαντάς, έρχεται και η αράδα της Πόλης. Θα γενεί κι εδώ, ό,τι γένηκε στη Σμύρνη. Αυτός ο Κρητικός είναι «σεϊτάν Μπενιζέλο», καταπώς τόνε λένε οι Τούρκοι. Θα τα καταφέρει. Οι μεγάλοι πολύ τόνε λογαριάζουνε», με είπε και σηκώθηκε.
Ένα ένα τα τραπέζια πλέρωναν και σηκώνουνταν. Ταμάμ που οι πιότεροι ήτανε στην πόρτα, ένας «παιδιά, το Βενιζέλο!» φώναξε απ’ το βάθος, κι αρχίνησε να τραγουδεί. Αυτοί που βγήκανε, γύρισαν οπίσω και τραγουδώντας έπιασαν, πάλε, ούλοι αντάμα το χορό.
"Βενιζέλε μας πατέρα της πατρίδας,
Βενιζέλε μας πατέρα της φυλής,
κάθε πόθου μας και κάθε μας ελπίδας
είσαι συ ζωή και φως κι αγωνιστής.
Ζήτω ζήτω η λευτεριά, ζήτω κι ο Λευτέρης
που 'ναι πρώτος στη γραμμή μας λεβεντογενιά.
Βενιζέλε τι χαρά, μόνο συ το ξέρεις
το στρατί που βγάζει πέρα στην Αγιά Σοφιά".
Αυτό το τελευταίο, «πέρα στην Αγια-Σοφιά», το είπανε τρεις φορές καταποδιαστά. Ύστερις μας καληνύχτισαν και βγήκανε όξω γελώντας.
Σαν απομείναμε μοναχοί, ο Αλέξαντρος έκαμε ένα σαχανάκι χαμψιά (γαύρο) με λεμόνι, κι έκατσε.
«Βενιζέλος! Μεγάλο μυαλό! Εδώ, ο κόσμος κόνισμα τον έχει! Δεν τόνε παραβγαίνει κανείνας. Ποιος άλλος, Γιωργάκη, μπόρειε να πάρει την Ελλάδα απ’ τη Λάρισα και να τήνε φτάξει στη Μικρασία και τη Θράκη!»
Είπε πολλά. Τον τελευταίο καιρό, οι Τούρκοι ζάρωσαν, οι Ρωμιοί και τ’ άλλα καταφρονεμένα μιλέτια αναθάρρεψαν, ο μαρμαρωμένος βασιλιάς κόντευε να ζωντανέψει, η σφαλιχτή πόρτα της Αγια-Σοφιάς ν’ ανοίξει… Έλεγε και ήπινε, δάκρυζε και χαίρουνταν, κι από κοντά κι εγώ. Και να τόκα και ξανά τόκα τα ποτήρια, και ξανά μεζέ και ξανά ρακί.
«Αλέξαντρε, καταπώς το πααίνμε, αρκαντάς, το χάνι απόψα δύσκολα θα το έβρω».
Μα εκείνος σαν πήρε φόρα, δε σταμάταγε. Γιόμιζε τα ρακοπότηρα και πιότερο για την πατρίδα του τη Σμύρνη καμάρωνε, που τώρα ήτανε λεύτερη.
«Σε πέντε χρόνια που λες, Γιωργάκη, η Σμύρνη θα ενωθεί με την Ελλάδα. Αυτό είναι τελειωμένο. Το λέει και η Συνθήκη των Σεβρών. Σε πέντε χρόνια, λέει, θα γένει εκεί ψήφος, κι άμα ο κόσμος ψηφίσει την ένωση, θα γένει ένωση. Εσύ τι λες να ψηφίσει ο κόσμος, για;»
Κουβέντα στην κουβέντα, χαμπάρι δεν πήραμε που πέρασαν μεσάνυχτα. Μάζωξε το τραπέζι, έσβησε το φως και βγήκαμε όξω. Την ώρα που σφάλιζε τα κανάτια, σταμάτησε.
«Ξεύρεις, μπρε Γιωργάκη! Άμα λευτερωθεί η Πόλη, εμείς θα είμαστε οι πιο τυχεροί Ρωμιοί, απ’ όντας τούρκεψε στα 1453. Η Κωσταντινούπολη λεύτερη, ύστερις από 467 χρόνια! Πω, πω! Θέλει γερή καρδιά! Μόνε που το συλλοΐζουμαι, φοβούμαι δε θα την αντέξω τέτοια χαρά!»
Είπαμε τις καληνύχτες μας κι έκαμα να κινήσω, μα μ’ έπιασε απ’ το μπράτσο.
«Άμα ήμουνα νιος, θα πάαινα στη Μικρασία να πολεμήσω με τον ελληνικό στρατό. Ξεύρεις πόσα παλικάρια πήγανε, απ’ την Πόλη, ως τα σήμερις;»
Είπαμε ξανά καληνύχτα και χωρίσαμε. Αναλόγως με τα ρακιά που κοπανήσαμε, κάτ’ καλούτσικα το βρήκα το χάνι!
Γεώργιος Μάνος
Στην Πατρίδα ήτανε αλλιώς
Ιστορικό αφήγημα
Εκδόσεις Λόγος & Εικόνα
Απόσπασμα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου