Ο πόλεμος στην Ουκρανία μας δίνει τη δυνατότητα να καταλάβουμε το ρόλο των υπερδυνάμεων [ΗΠΑ, Ρωσίας, Κίνας] και να διαγνώσουμε τις προθέσεις και επιδιώξεις τους. Η αναμέτρηση αυτή δείχνει και επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο κόσμος δεν είναι πλέον μονοπολικός (η Paxamericana είναι παρελθόν) και καμιά από τις υπερδυνάμεις δεν παραιτείται από το δικαίωμα να έχει συμμετοχή στη διαμόρφωση του μέλλοντος του κόσμου. Το γεγονός αυτό έρχεται σε σύγκρουση με τη στρατηγική των ΗΠΑ να κυριαρχήσουν πλανητικά μέσω της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της αγοράς. Κι αυτό γιατί αυτό το ίδιο το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης, έγινε η αρένα ενός ανταγωνισμού (οικονομικού, επιστημονικο-τεχνολογικού και στρατιωτικού) απ' όπου άλλες χώρες και άλλοι παίκτες, όπως η Κίνα, μπήκαν στο παιχνίδι και κέρδισαν σταδιακά την πρωτοπορία στο παγκόσμιο γίγνεσθαι- τουλάχιστον στο επίπεδο της οικονομικής ισχύος.
Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο προέκυψαν και προκύπτουν συγκρούσεις συμφερόντων ( ), οι οποίες δεν θα έφταναν αναγκαστικά στο σημείο να πάρουν τη μορφή πολέμου αν κάθε μέτοχος στο παιχνίδι δεν είχε πίσω του να υπερασπιστεί όχι μόνο οικονομικά συμφέροντα αλλά μια υπέρτερη ιστορική οντότητα: ένα έθνος, μια κοινωνία προσώπων, μια ιστορική ταυτότητα κι έναν ιδιαίτερο πολιτισμό. Και η σημασία που έχει η οντότητα ''έθνος'' είναι τέτοια ώστε το ιδεολογικό, οικονομικό και πολιτικό μέρος του σχηματισμού της μπορεί να μην παραμένει σταθερό και ν' αλλάζει (ή να προσαρμόζεται) υπακούοντας στον υπέρτατο σκοπό που δεν είναι άλλος από την επιδίωξη ο εθνικός αυτός σχηματισμός να διατηρήσει τη γεωγραφική, γλωσσική και πολιτισμική του συνέχεια. Δεν μπορεί να καταργηθεί η ιδιαιτερότητα των εθνών στην παγκόσμια κοινότητα, όπως δεν μπορεί να καταργηθεί η ιδιαιτερότητα των προσώπων.
Ένας ενδο-ιμπεριαλιστικός πόλεμος, όταν μάλιστα αφορά υπερδυνάμεις, δεν είναι απλά πόλεμος οικονομικός αλλά ολιστικός. Δεν αφορά το αν θα επικρατήσει κανείς σε κάποιες διαστάσεις του αλλά στην πλέον αποφασιστική που ορίζει την τύχη του πλανήτη: το αν ο πλανήτης θα υποταχθεί στον μονοκράτορα (τον ολιγάρχη) ή το αν θα στηριχτεί στην ισότιμη συμμετοχή των εμπλεκομένων, όπως προστάζει η δημοκρατική αρχή. Θα λέγαμε ακόμη- ξεφεύγοντας για λίγο απ' το ρεαλισμό- ότι: Διακυβεύεται με τον πόλεμο αυτό το αν θα συνεχίσει να έχει αξιακό νόημα η ιστορία, ο πολιτισμός, ο τρόπος-το προτσές κοινωνικής ζωής, η ταυτότητα του ανθρώπου και τελικά η συνέχεια εκάστου έθνους. Διακυβεύεται, ακόμα, το εάν ελευθερία, δημοκρατία και ισότητα είναι να παραμείνουν απλά κούφιες λέξεις στην άσκηση πολιτικής και τη μεγέθυνση των συμφερόντων ή είναι ν' αποκτήσουν κοινωνική ουσία και υπαρξιακή σημασία. Για τα μικρότερα έθνη ο ρεαλισμός της ισχύος δείχνει δυστυχώς ότι: ''Όταν μαλώνουν τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια!'' Και τα γεγονότα επιβεβαιώνουν και σήμερα την αλήθεια ότι, μόνο το καθεστώς ενός άλλου-ιδεώδους κόσμου μπορεί να άρει αυτή την υπαρξιακή τραγωδία και καταστροφή στην οποία είμαστε μπλεγμένοι.
Μπορεί να μην είναι όμως απλά το ''ελεύθερο έθνος'' ως οντότητα γεωγραφική, οικονομική, πολιτισμική και αξιακή που βρίσκεται σε κίνδυνο και κινητοποιεί τις ηγεσίες των υπερδυνάμεων. Μπορεί να είναι το απλήρωτο πάθος τους για όλο και περισσότερη δύναμη/ισχύ με σκοπό την πλανητική επιβολή της βούλησής τους, ανεξάρτητα από τη βούληση των άλλων. Όμως η κυριάρχηση αυτής της αντίληψης ότι ''εγώ-ο ένας'' αποφασίζει για την τύχη του πλανήτη, είναι η καταστροφή μας. Ανεξάρτητα απ' τους χαρακτηρισμούς που αποδίδουμε στους άλλους, κανένας απ' αυτούς δεν πρόκειται εθελούσια να δεχτεί να είναι σκλάβος εφόσον διαθέτει τη δύναμη. Κι αυτό συμβαίνει. Συνεπώς, αν δεν υπάρχει ''ιερό και όσιο'' στην επιδίωξη για πλανητική επικράτηση, αν δεν υπάρχει όριο, αν ακόμα και η χριστιανική αρχή της οικουμενικής αγάπης (όχι απλά το ''αγαπάτε αλλήλους'', αλλά και το ''αγαπάτε και τους εχθρούς ημών'') έχει πεταχτεί στα σκουπίδια, τότε οι ασεβείς αυτοί κύριοι δεν κάνουν τίποτε άλλο απ' το να μας οδηγούν με την πολιτική τους αναπόφευκτα στον γ' παγκόσμιο πόλεμο (στον παγκόσμιο αφανισμό), οπότε κι εμείς για να διασωθούμε πρέπει άμεσα ν' αντισταθούμε στην παράνοια και τον παραλογισμό τους και να αρνηθούμε καθαρά τις επιλογές τους.
Μπορεί να μοιάζω ρομαντικός λέγοντας τέτοια πράγματα. Αλλά πώς θα επικοινωνήσουν γύρω από ένα τραπέζι οι εμπόλεμες δυνάμεις (κι αυτοί που βρίσκονται πίσω απ' αυτές), όταν η μια αναζητά τον αφανισμό της άλλης; Υπάρχει συνεπώς άμεση ανάγκη να καλλιεργήσουμε στάσεις/αξίες ζωής και ν' αναπτύξουμε πολιτικές που επικεντρώνονται στην αμοιβαία κατανόηση και εμπιστοσύνη, την άμεση κατάπαυση του πυρός και την επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης σε κλίμακα πλανητικά. Είναι ανάγκη αντί να μιλάμε για τον Μεγάλο Πόλεμο (Δύσης και Ανατολής) και ν' ανυψώνουμε τα τείχη ενός νέου Ψυχρού Πολέμου και σιδηρού παραπετάσματος στην Ευρώπη, [είναι ανάγκη] να αναζητούμε τους τρόπους της σταθερής παγκόσμιας ειρήνης και συνεργασίας.
Να όμως που η υλική ισχύς είναι ισχυρότερη από την ηθική και το δίκαιο, έτσι που μόνο η βούληση, η πνευματική καλλιέργεια και η ισχύς του ενεργοποιημένου λαού μπορούν να αποκαταστήσουν την ισορροπία. Μόνο η σύμπραξη αυτή μπορεί ν' αλλάξει τη σημερινή ψυχοδιανοητική σφαίρα των ηγεσιών και της νομενκλατούρας που θέλει να γίνει θεός-αφέντης πάνω στους άλλους. Κι αφού εμείς, η ανώνυμη παγκόσμια λεγεώνα των εργατών, των μαστόρων, των τεχνιτών, των μηχανικών, των επιστημόνων και των ερευνητών δημιουργήσαμε τους τρόπους απελευθέρωσης και ελέγχου των δυνάμεων της φύσης δημιουργήσαμε συγχρόνως και τα μέσα να επικοινωνεί από απόσταση ο καθένας με τον άλλον και να βρίσκεται στο αυτί του άλλου όποια στιγμή χρειάζεται ώστε να κοινωνεί τον Λόγο της σύνεσης και συνεργασίας. Γι' αυτό απαιτούμε από τις ηγεσίες να έχουν ανοιχτά τ' αυτιά τους, ''ευήκοον ους'', ώστε να μην παρασύρονται από τις Σειρήνες της φθοράς και του μίσους, αλλά να διακρίνουν προς τα πού βρίσκεται ο δρόμος της ζωής για την ανθρωπότητα.
Ήρθε λοιπόν ο καιρός να κάνουμε το άλμα- ''άλμα πιο γρήγορο απ' τη φθορά''. Καιρός να σηκωθούμε και να πάρουμε σοβαρά στα χέρια μας την υπόθεση της ειρήνης. Καιρός, με όραμα και ρεαλισμό να βγούμε όλοι οι λαοί στους δρόμους για να διεκδικήσουμε τη ζωή μας και τη ζωή του πλανήτη. Ας προβληματιστούμε πάνω στο πρόβλημα. [ειρηνική συνύπαρξη]. Ας διαβάσουμε το Μανιφέστο των Ράσελ-Αϊνστάιν για την ευθύνη των επιστημόνων πάνω στο ζήτημα [Λονδίνο, 9 Ιουλίου 1955] [1]. Ας διαβάσουμε τον αξεπέραστο λόγο της ειρήνης [2] που εκφώνησε ο Κέννεντι (τον Ιούλιο του 1963) έτσι ώστε να κατανοήσουμε τις αξίες του δυτικού πολιτισμού με βάση τις οποίες συνεννοήθηκε τότε με τον Χρουτσώφ και απομάκρυναν τον πυρηνικό όλεθρο από την ανθρωπότητα. Αντί λοιπόν να κοιτάμε το πώς θα διαιρέσουμε τον κόσμο, τα έθνη, τις οικογένειες και τους ανθρώπους, Ας ανοιχτούμε στην ετερότητα κι ας διεκδικήσουμε όσο πνευματικό χώρο απαιτείται προκειμένου να κατανοήσουμε τον ''εχθρό'' μας, το άλλο εγώ μας, όπως το αξιώνει ο Μιχάλης Καραγάτσης για τους συγγραφείς [3] κι αυτούς που γράφουν ιστορία [4].
Κώστας Τσιαντής
13/3/22 , 28/4/2022
[1] Πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε με έναν νέο τρόπο. Πρέπει να μάθουμε να αναρωτιόμαστε, όχι ποια βήματα μπορούν να γίνουν για να δώσουμε στρατιωτική νίκη σε όποια ομάδα προτιμάμε, γιατί δεν υπάρχουν πλέον τέτοια βήματα. Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας είναι: ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για να αποτραπεί ένας στρατιωτικός αγώνας του οποίου το ζήτημα μπορεί να είναι καταστροφικό για όλα τα μέρη;
[2] ''Τι είδους ειρήνη προσωπικά εννοώ; Τι είδους ειρήνη αναζητούμε; Όχι μια Pax Americana επιβαλλόμενη στον κόσμο από τα αμερικανικά όπλα του πολέμου. Όχι την ειρήνη του τάφου ή την ασφάλεια του σκλάβου. Μιλάω για πραγματική ειρήνη, το είδος της ειρήνης που κάνει τη ζωή στη γη ν’ αξίζει να τη ζήσεις, το είδος που επιτρέπει στους άνδρες και τα έθνη ν’ αναπτύσσονται και να ελπίζουν και να οικοδομούν μια καλύτερη ζωή για τα παιδιά τους - όχι απλά ειρήνη για τους Αμερικανούς αλλά ειρήνη για όλους τους άνδρες και τις γυναίκες - όχι απλά ειρήνη για τους δικούς μας καιρούς αλλά ειρήνη για πάντα''. John F. Kennedy [Commencement Address at American University, June 10, 1963].
[3] ''Η δημιουργία ζωντανών ανθρώπων είναι δυσκολότατη επιχείρηση, κι αποτελεί τη λυδία λίθο της αξίας του μυθιστοριογράφου. Για να προχωρήσεις στο πλάσιμο νέων ανθρώπων, σημαίνει πως πρέπει όχι μόνο να έχεις γνωρίσει τον εαυτό σου, αλλά η κατανόηση του πλησίον σου να έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε να δύνασαι να υποκαταστήσεις τον ίδιο τον εαυτό σου μέσα στην ψυχή του. Ή καλλίτερα, να μεταφυτέψεις όλη την ψυχική και σωματική υπόσταση του κοντινού σου μέσα στο είναι σου. Να πάψεις να είσαι ''σύ'' και να είσαι ''αυτός'', και κάτι παραπάνω: Ν΄ αποδώσεις με την πέννα στο χαρτί το κρυφό δράμα, τα πάθη, τους καημούς, τη νοοτροπία, το χαρακτήρα του ''άλλου''. Σε κάθε μυθιστόρημα, αυτός ο ''άλλος'' δεν είναι μόνο ένας, αλλά πολλοί, και όλοι τους βασικά διαφορετικοί, που συγκρούονται, παλεύουν, μοχθούν, καθένας με την απόλυτη προσωπικότητά του, προς έναν ανώτερο σκοπό'' [Μ. Καραγάτσης: Πώς γράφεται ένα μυθιστόρημα, έκδοση εφ. ΝΕΑ, 2018, σσ.22-23].
[4] Γ. Σεφέρη: ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Ε' Μελοποίηση Κ. Τσιαντής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου