Περικλής Νεάρχου ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΣΧΑ

ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΣΧΑ

Το Πασχα που γιορτασε φετος ο Ελληνικος λαος,υπο τη σκια και τους περιορισμους του κορωνοιου,ηταν πολυ διαφορετικο.Αυτο ομως δεν εμποδισε να εκδηλωθει, εστω με εναν αλλο τροπο,το μοναδικο Ελληνικο Πασχα, που αναμετριεται με το μεγαλειο της Ανοιξης και αναπαριστα, με ακλονητη πιστη και θριαμβικο πανηγυρισμο,τη νικη κατα του θανατου, αυτο το προαιωνιο ονειρο του ανθρωπου, που αντλει απο την πιστη πως μπορει η αγαπη να γεφυρωσει την αβυσσο.

Ορισμενοι ξενοι εκπληττονται ευχαριστα και εντυπωσιαζονται απο τη μοναδικοτητα του Ελληνικου Πασχα, που φερνει τετοια συγκινηση και τετοια συλλογικη εξαρση,κινουμενη μεταξυ της ανειπωτης θλιψης του Επιταφιου,της μεγαλης ελπιδας και της αφατης χαρας, που ξεσπα,σαν να ηχουν τα τυμπανα τ' ουρανου, με την Ανασταση.

Η Ελλαδα δεν ειναι οποιαδηποτε χωρα. Ειναι ενα παλιμψηστο , μ' ενα μοναδικο μυθολογικο και ιστορικο φορτιο, που διαπερνα σαν κοκκινο νημα τον απεραντο χρονο και διατηρει τη συνεχεια και ασβηστους πυρηνες παναρχαιας συλλογικης μνημης, παρα τις διαφορες και τις αλλαγες, που εχουν συντελεσθει.

Εδω στην Αττικη, στην πανιερη Ελευσινα, που καλυπτεται αδοξα σημερα απο σβησμενους βιομηχανικους σκελετους και αλλες ρυπογονες δραστηριοτητες, τελουνταν σαν πανδημη γιορτη,γεματη φως και εκσταση ,τα Ελευσινισ Μυστηρια, προς τιμη της θεας της γεωργιας Δημητρας και της κορης της Περσεφονης.Επικεντρο της λατρειας ηταν η αλληλουχια της ζωης ζωης με τον θανατο, τα σταχυα της θεας Δημητρας, η ιδεα δηλαδη του σπορου που πεθαινει και γινεται αφετηρια για την ανακαινιση της ζωης, τη νεα ζωη και την αθανασια, που κερδιζεται με την καθαροτητα της ψυχης, την προσπαθεια και τον αγωνα.Δεν ειναι τυχαιο, που ο Δαδουχος των Ελευσινιων Μυστηριων, πολεμησε, με την εντυπωσιακη ιερη στολη του,στον Μαραθωνα, ως ενας μεταξυ των οπλιτων, αναποσπαστο μερος και συμβολο της αδιασπαστης ενοτητας της πολεως γυρω απο τα ιερα και τα οσια που υπερασπιζε, με μια ψυχη και ως ενας ανθρωπος.

Η πορεια των μυστων , στεφανωμενων με μυρτιες, αρχιζε απο την Αγορα των Αθηνων και ακολουθουσε με δεος την Ιερα Οδο, με μουσικες και υμνους στις θεες,λατρευτικες προσφορες απο τους καρπους της γης, ανθη και λαμπαδες, που τις αναβαν, με το πεσιμο της νυκτας, στην Ελευσινα για τις ιερες τελετες.Αποκορυφωση των δρωμενων ηταν το σβησιμο των φωτων και η θεαματικηεμφανιση μετα, μεσα σε απλετο φως, του Ιεροφαντη, με λαμπρη πανηγυρικη στολη,με τις λαμπαδες του ανεσπερου φωτος και το μηνυμα των Μυστηριων για νεα ζωη και υπερβαση του θανατου.

Στην ιδια πολη των Αθηνων εορταζονταν τα Αωθεστηρια, με επικεντρο τη λατρεια του θεου Διονυσου.Ο Διονυσος δεν ηταν μονο οθορυβωδης Βακχος, ο θεος του κρασιου, της χαρας και των λατρευτικων οργιων, με τη συνοδεια εξαλλων μαιναδων και σατυρων.Ηταν και ο θεος - προστατης της σεμνοτατης τραγωδιας.Ηταν επισης οθεος- συμβολο της νικης κατα του θανατου.Η υποσταση αυτη αναπτυχθηκε κυριως κατα την υστερη Αρχαιοτητα και συνδεοταν με τον μυθο του σπαραγμου του Διονυσου απο τους Τιτανες..Η θεα Αθηνα κατορθωσε να διασωσει μονο την καρδια του και με αφετηρια αυτην ο Ζευς τον αναδημιουργησε και τον ανεστησε.

Τα Ανθεστηρια κινουνταν μεταξυ της απολυτης λυπης και της θριαμβευτικης χαρας και αναπαρηγαν απο ορισμενες αποψεις, στο προσωπο του Διονυσου ,τις ιδεες των Ελευσινιων Μυστηριων για αναγεννηση και νικη κατα του θανατου, που εκδηλωνοταν με τον θριαμβο της ζωης,στο προσωπο της Ανοιξης, και με διαμεσολαβητη τον αρχοντα της κοσμογονιας και της βλαστησης Διονυσο.Τα Ανθεστηρια συνδεθηκαν με τελετουργιεςγια την αναμνηση του κατακλυσμου του Δευκαλιωνος και με τον ερχομο του Ορεστη στην Αθηνα.Εδω εφθασε στο τελος η καταδιωξη του απο τις Ερινυες, με τη σκεπη του θεου Απολλωνος και με την συμπραξη της θεας Αθηνας.Με αφορμη τον Ορεστη, θεσμοθετησε η τελευταια τον Αρειο Παγο του νομου και της δικαιοσυνης , που υποκατεστησε την αγρια αντεκδικηση και μετετρεψε τις Ερινυες σε Ευμενιδες της πολεως, οπως τοσο εξοχα το εξεθεσε και το ανυμνησε στην Ορεστεια του ο Αισχυλος.Η ευεργεσια της Αθηνας δεν περιορισθηκε, βεβαιως , στον Ορεστη και στην Αθηνα.Αφορα καθε ανθρωπο και καθε ανθρωπινο συνολο,που θελει να αντιμαχεται την καθε βαρβαροτητα, παλαια και νεα,και να μεταλλασσει τις Ερινυες του σε Ευμενιδες.

Μια αλλη πανελληνια λατρεια, με πρωταγωνιστη τον Θρακα μουσικο αρχηγετη Ορφεα,που ειχε ιδιαιτερη επιδιση και διαδοση στη Μεγαλη Ελλαδα της Κατω Ιταλιας,επηρεασε βαθια την Ελληνικη σκεψη και τις Ελληνικες αντιληψεις ,απο την κλασικη Αρχαιοτητα μεχρι τους Χριστανικους χρονους.Ο Ορφισμος ειχε ως επικεντρο την πιστη στην αθανασια της ψυχης και στην αναγκη καθαρμων.νηστειων και τελετων, ως αναγκαιων ορων για την καθαροτητα της ψυχης και τη σωτηρια της.Η μεγαλη εμφαση στο τελετουργικο στοιχειο οδηγησε σε παρεκτροπες και στη δημιουργια των λεγομενων Ορφεοτελεστων, που καταγγελθηκαν ως εκφυλισμος του Ορφισμου απο πολλους, μεταξυ αυτων και απο τον Πλατωνα. Ο Ορφισμος ομως, ως θεωρια και πρακτικη ζωης,επηρεασε βαθια τις αντιληψεις για τη ζωη και τη ψυχη και αφησε ανεξιτηλες μνημες στο ιστιρικο υποστρωμα του ευρυτερου τοτε Ελληνικου χωρου.

Ο μεγαλος Πυθαγορας δεν ηταν μονο φιλοσοφος, με τη στενη εννοια του ορου, ενος ορου που ο ιδιος, αλλωστε , δημιουργησε.Ενωνε στο προσωπο του τη φιλοσοφια, την επιστημη, ειδικοτερα τα μαθηματικα και την αστρονομια, τη μουσικη και την ηθικη.Απεβλεπε πανω απ' ολα στην ανακαινιση της ζωης και στην αναμορφωση των πολεων,πιστευοντας, μεταξυ αλλων, στη συνεχεια της ζωης, μετα θανατον, με αλλη μορφη.Η εντυπωση που δημιουργησε στους ανθρωπους, με την προσωπικοτητα και το ηθοε του,, αλλα και με το μυστηριο που δημιουργοθσε το απορρητο της διδασκσλιας του,ωστε πολλοι να πιστευουν οτι ηταν απεσταλμενος του Απολλωνος για να χεραγωγησει τους ανθρωπους στο δρομο του πολιτισμου και της σωτηριας.

Αφησαμε τελευταιο τον Ηρακλη,τον πρωτοηρωα του Ελληνικου κοσμου, που εκφραζει στο προσωπο του την πεμπτουσια αυτου που χαρακτηριζει εναν ηρωα.Τη χωρις ορια ευγενεια του ηθους, που τον οδηγει να χρησιμοποιει την ασυμμετρη δυναμη του οχι για την υποδουλωση των αλλων και για τη δικη του ιιδιοτελεια,αλλα για το καλο, την ελευθερια και την ευτυχια των αλλων.Αυτη η αρετη τον εκανε να διατρεχει την οικουμενη για να επιτελεσει αθλους υπερ των ανθρωπων.Η υποδουλωση του στον Ευρυσθεα, με πανουργια της Ηρας,φαινεται σαν να ηταν ευρημα και μηχανη της θειας προνοιας, που διευκολυνε την επιτελεση των αθλων του.Η αναβαση στον Ολυμπο και η αποθεωση του δεν εγινε για την υπερανθρωπη δυναμη του η γιατι ηταν γυιος του Διος. αλλα γιατι διεθεσε τη δυναμη του για το καλο των ανθρωπων.

Ενας απο τους αθλους του, εκ των πραγματων ο κορυφαιος, γιατι υπερεβαινε τα ορια της ανθρωπινης φυσης,ηταν η καθοδος στον κοσμο των νεκρων για να φερει στον Επανω Κοσμο τον Κερβερο.Ο αθλος αυτος τον καθιερωσε κατ' εξοχην ως νικητη του θανατου, παρα το γεγονος οτι ειχε και αλλη νικηφορα αντιπαραθεση με τον Χαροντα,, οταν απεσπασε απ' αυτον και επανεφερε στη ζωη τηνΑλκηστη.

Ημικρη αυτη περιπλανηση σε καποιες κορυφες του πολιτιστικου τοπιου, που αποτελει πολυτιμη κληρονομια αυτου του τοπου, δειχνει γιατι το Ελληνικο Πασχα εχει τοσο βαθειες ριζες,δινει τετοια συγκινηση και εχει μια τετοια μοναδικοτητα.Εχει, προφανως, και αλλους παραγοντες, τρεις απο τους οποιους ειναι, πρωτον,η επικρατηση του Χριστιανισμου μεσα απο την Ελληνικη γλωσσα και φιλοσοφια,δευτερον,το γεγονος οτι στην Ανατολη ο Χριστιανισμος ειχε λαικη βαση και δεν επεβληθη εκ των ανω και τριτον,γιατι η Ορθοδοξη εκδοχη του Χριστιανισμου ταυτισθηκε διαχρονικα με τον Ελληνισμο και συναποτελεσε μια ενιαια ταυτοτητα, που εκφρασθηκε και στην Νεοελληνικη παλιγγενεσια με την Επανασταση του 1821.

Καλό Πάσχα , Χρόνια Πολλά σε όλους!

Περικλής Νεάρχου

Πρέσβυς ε.τ.