Share |

Θεέ του ουρανού και του παντός,

αυτείν’ οι γραμματισμένοι,

αυτείν’ οι πολιτισμένοι,

έκαμαν και κάνουν αυτά τα λάθη…

Στρατηγός ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ


Expedia

Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2020

Υπαρξιακή Ψυχανάλυση: Γιώργος Ξηροπαΐδης-Κριτική εισαγωγή στην ερμηνευτική φαινομενολογία του Μάρτιν Χάιντεγκερ.

Γιώργος Ξηροπαΐδης
«Καθημερινότητα, αυθεντικότητα, αταραξία».
Κριτική εισαγωγή στην ερμηνευτική φαινομενολογία του Μάρτιν Χάιντεγκερ.
Οι διαλέξεις αυτές έχουν ως κύριο μέλημα να εισαγάγουν με τρόπο συστηματικό όσο και κριτικό στη μέθοδο της ερμηνευτικής φαινομενολογίας όπως αυτή αναπτύχθηκε και τέθηκε σε εφαρμογή από τον Μάρτιν Χάιντεγκερ. Θα στηριχτούμε εν προκειμένω στις ευφάνταστες περιγραφές της καθημερινής ανθρώπινης ύπαρξης που μας προσφέρει ο Γερμανός στοχαστής στο Είναι και Χρόνος (1927), στο έργο συνεπώς που τον καθιέρωσε ως έναν από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του 20ου αιώνα. Παράλληλα θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε γιατί το είναι της ανθρώπινης ύπαρξης ορίζεται από τον Χάιντεγκερ ως «μέριμνα» και γιατί η επίμαχη έννοια επιβάλλει να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στη χρήση εννοιών όπως «συνείδηση», «αυτοσυνειδησία», «ασυνείδητο», «υποκείμενο». Θα δείξουμε επίσης ότι από την ορθή κατανόηση της μέριμνας εξαρτάται η γόνιμη κατανόηση κεντρικών για μια φαινομενολογική οντολογία εννοιών όπως «μέσα-στον-κόσμο-είναι», «είναι-προς-θάνατον», «αποφασιστικότητα», «αυθεντικότητα», «επιλογή του εαυτού», «περατότητα».
Η δομή της μέριμνας μας επιτρέπει επιπλέον να κατανοήσουμε και την προκλητική θέση που διατυπώνει ο Χάιντεγκερ στις περίφημες παραδόσεις του για τον Νίτσε (1936-38) ότι η πηγή των παθογενειών του νεωτερικού ανθρώπου βρίσκεται πρωτίστως στην ανελεύθερη προσκόλλησή του στη βούληση. Σε αυτήν τη βούληση, η οποία σε τελευταία ανάλυση είναι βούληση για δύναμη και ισχύ,
εντοπίζει ο Χάιντεγκερ την πηγή πολλαπλών νευρώσεων. Η θεραπεία από αυτή την υπερτροφική ανάπτυξη της βούλησης είναι εφικτή μόνο αν υιοθετήσουμε και καλλιεργήσουμε εκείνη την στάση που ο Χάιντεγκερ στο όψιμο έργο του ονομάζει Gelassenheit, δηλαδή αταραξία, γαλήνη ή ακριβέστερα γαλήνια άφεση. Η συγκεκριμένη έννοια, η οποία έχει την καταγωγή της στον μυστικισμό του Μάιστερ Έκχαρτ, δίνει στον Χάιντεγκερ τη δυνατότητα να προετοιμάσει το έδαφος για ένα γόνιμο διάλογο με τον μυστικισμό της Ανατολικής Φιλοσοφίας. Εδώ μοιάζει να συναντάται με τον αντίπαλό του, τον Αρθούρο Σοπενχάουερ, ο οποίος πρέσβευε την άποψη ότι ο καλώς εννοούμενος μυστικισμός έχει μιαν εγγενώς θεραπευτική διάσταση, καθώς μπορεί να μας λυτρώσει από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της βούλησης και της συνακόλουθης «απληστίας για ζωή».

Τέλος, θα επιδιώξουμε μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο να αναδείξουμε τον τρόπο με τον οποίο ο Χάιντεγκερ επιχειρεί να προσεγγίσει τη σωματικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Όπως ο ίδιος κατ’ επανάληψη ισχυρίζεται, το σώμα είναι το δυσκολότερο για τη φαινομενολογία θέμα, εφόσον μόνο εμμέσως μπορεί θεματοποιηθεί. Κάθε άμεση ανάλυση καταστρέφει την πρωτογενή, αυθεντική εμπειρία της σωματικότητάς μας. Κι εδώ συμφωνεί με τον μείζονα Γάλλο φαινομενολόγο Μωρίς Μερλώ-Ποντύ, ο οποίος στο θεμελιώδες έργο του Φαινομενολογία της αντίληψης (1945) προσπαθεί να δείξει τί διαφεύγει κατά τρόπο αναγκαίο και ουσιώδη ακόμη και από την εντελέστερη και εμβριθέστερη επιστημονική και φιλοσοφική διερεύνηση του σώματος. Πού όμως θεματοποιεί εμμέσως ο Χάιντεγκερ το σώμα; Πρωτίστως στην ανάλυση της χωρικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης καθώς και στην ανάλυση των παθών, των συναισθημάτων και των θυμικών διαθέσεων. Θα προσπαθήσουμε, συνεπώς, να τεκμηριώσουμε τη θέση ότι το σώμα είναι εμμέσως «εκεί» όπου ο Χάιντεγκερ αναλύει τον φόβο, την αγωνία, την ανία, τη μνησικακία και τον φθόνο.
Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Είναι και Χρόνος, δύο τόμοι, Αθήνα 1985.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Εισαγωγή στη μεταφυσική, Αθήνα 1973.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Η επιστολή για τον «Ανθρωπισμό», Αθήνα 1987.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Η προέλευση του έργου τέχνης, Αθήνα 1986.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Η τέχνη και ο χώρος, Αθήνα 2006.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Νίτσε. Η βούληση για ισχύ ως τέχνη, Αθήνα 2011.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Τι είναι μεταφυσική; Αθήνα 2000.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Τι είναι η φιλοσοφία; Αθήνα 1986.
Μάρτιν Χάιντεγκερ, Περί πολιτικής. Περί αλήθειας. Περί τεχνικής, Αθήνα 2011.
Ξενόγλωσση βιβλιογραφία
Martin Heidegger, Zollikon Seminars, Illinois 2001.
Martin Heidegger, Basic Writings, San Francisco 1977.
Martin Heidegger, The Basic Problems of Phenomenology, Bloomington 1982.
Hubert Dreyfus, Being-in-the-World, Cambridge 1991.
Harrison Hall (ed.), Heidegger. A Critical Reader, Oxford 1992.
Hugo Ott, Martin Heidegger, New York 1993.
William Blattner, Heidegger’s Being and Time, New York 2006.
Αναρτήθηκε από στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΛΙΣΤΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΩΝ

Η «ΣΠΙΘΑ» άναψε για τη Νέα Ελλάδα
Ο Μίκης Θεοδωράκης, στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Μιχάλη Κακογιάννη, άναψε χθες (1 Δεκεμβρίου 2010) τη «ΣΠΙΘΑ» του ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΛΑΣΤΟΥΡΓΟΥ ΠΥΡΟΣ για ΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ.
Κώστας Τσιαντής


«…ανέστιος ειν’, που χαίρεται αν ξεσπάσει
ανάμεσα σε φίλους και δικούς ξέφρενη αμάχη.»
Όμηρος (Ι, 63-64)

Του Ηλία Σιαμέλου (Από antibaro 7/12/2010)

Όντας περαστικός, είπα, το βλέφαρό μου για λίγο ν’ ακουμπήσω στου διαδικτύου τις φιλικές ιστοσελίδες! Να δω τα εκθέματα της σκέψης των πολλών, ν’ ακούσω τις ιαχές τους. Όμως άλλα είδαν τα μάτια μου στο θαμποχάρακτο κατώφλι τους. Ο ένας κρατάει την πύρινη ρομφαία, ο άλλος κοντάρια και παλούκια και πιο πέρα ο φίλος τρίβει την τσακμακόπετρά του, εκεί απόκοντα, στις νοτισμένες αναφλέξεις του συστήματος.
-Ω, είπα, ω θεληματάρικα παιδιά, που παίζετε κρυφτό, στα πιο ρηχά σοκάκια ενός εξωνημένου καθεστώτος. Κύματα, κύματα έρχονται τα λόγια σας με θόρυβο και φεύγουν. Δεν έχουν φτερά, δεν έχουν μέσα τους τούς ήχους των πονεμένων.
Μόνο να, κατηγόριες, κατηγόριες, και λόγια επικριτικά από ανθρώπους που εμφανίζονται σαν οι μοναδικοί κάτοχοι της αλήθειας. Κι όλα αυτά, τούτη τη μαύρη ώρα της γενικευμένης υπνογένειας! Δε μπορεί, είπα, κάπου θα υπάρχει η συζυγία των ψυχών, κάπου το πάρτι της στενοποριάς θα πάρει τέλος.
Μα τι θέλω να πω; Για ποιο πράγμα τόση ώρα τσαμπουνάω; Ναι, ναι, μα για του λύκου το χιονισμένο πέρασμα μιλάω ! Μια κίνηση έκανε ο Μίκης Θεοδωράκης και πέσανε όλοι πάνω του για να τον φάνε. Και δε ρίχτηκαν πάνω του οι οχτροί, δεν όρμησε πάνω του της Νέας Τάξης η αρμάδα. Όρμησε το ίδιο το περιοδικό «Ρεσάλτο»! Όρμησε το μετερίζι εκείνο που στις σελίδες του την άστεγη ψυχή μας τόσα χρόνια είχαμε αποθέσει!

Είμαι στο Κοιμητήριο, δίπλα στον τάφο της γυναίκας μου. «Ερευνώ πέρα τον ορίζοντα και, σκύβοντας προσπαθώ με τα δάχτυλα να καθαρίσω την πλάκα του τάφου νάρθει ν’ ακουμπήσει η σελήνη…»*. Ναι, εκείνη μου το έλεγε: Πρόσεχε, πρόσεχε τον κόσμο μας. Πρόσεχε τους ανθρώπους, ενώ μου απάγγελνε με δάκρυα τους στίχους του αγαπημένου της ποιητή : «Αυτός αυτός ο κόσμος /ο ίδιος κόσμος είναι… Στη χάση του θυμητικού / στο έβγα των ονείρων … Αυτός ο ίδιος κόσμος / αυτός ο κόσμος είναι. Κύμβαλο κύμβαλο / και μάταιο γέλιο μακρινό!»…**
Σκέφτομαι, σκέφτομαι κι άκρη δε βρίσκω. «Τελικά αυτή η άμυνα που θα μας πάει, σαν μας μισήσουνε κι’ οι λυγαριές;»** *

Ναι, στο τέλος θα μισήσουμε τον ίδιο μας το εαυτό ή θα τρελαθούμε. Δε γίνεται τη μια μέρα να βάζεις στο εξώφυλλο του «Ρεσάλτο» τη φωτογραφία του Μίκη και την άλλη βάναυσα να τον λοιδορείς. Δε γίνεται τη μια μέρα να ελπίζεις στο φως και την άλλη να γουρουνοδένεσαι με το σκοτάδι. Δε γίνεται τη μια μέρα να προβάλλεις τις απόψεις του και την άλλη να τον ταυτίζεις με τη …Ντόρα!
Είναι αυτή η θαμπούρα απ’ την κακοσυφοριασμένη αιθάλη της Αθήνας που επηρεάζει ανθρώπους και αισθήματα; Είναι η πωρωμένη σκιά του Στάλιν που κατευθύνει ακόμη και σήμερα την εγκληματική παραλυσία των όντων;

Δεν έχω πρόθεση να ενταχτώ στο κίνημα του Θεοδωράκη. Όμως δε μπορώ να πω ότι δε χαίρομαι, όταν ακούω να ξεπετάγονται σπίθες μέσα από τα σπλάχνα της κοινωνίας, είτε αυτές προέρχονται από απλούς ανθρώπους ή από ανεμογέννητους προλάτες πρωτοπόρους. Φτάνει αυτές οι σπίθες να ανάψουν φωτιές, για να καεί τούτο το σάπιο καθεστώς, τούτη η παπανδρεοποιημένη χολέρα. Αν εμείς οι ξεπαρμένοι «κονταροχτυπιόμαστε» μέσα στης πένας τη χλομάδα κι είμαστε ανίκανοι ν’ ανάψουμε μια σπίθα στου καλυβιού μας τη γωνιά, ας αφήσουμε τουλάχιστον κάποιες περήφανες ψυχές να κάνουν αυτό που νομίζουν καλύτερα. Ας μην σηκώνουμε αμάχες κι ας μην πετάμε ανέσπλαγχνες κορώνες, όταν κάποιο κίνημα είναι ακόμη στα σπάργανα και δεν έχει δείξει το πρόσωπό του. Εκτός κι αν η μικρόνοιά μας ενοχλήθηκε, όταν ο Μίκης κάλεσε επίσημα τους Ανεξάρτητους πολίτες σε ΑΝΥΠΑΚΟΗ – ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, σε κυβερνητικά ή μη σχέδια, που Ηθικά, Εθνικά, Δημοκρατικά, Ιστορικά, κατατείνουν στην υποτέλεια του Ελληνισμού.

Όμως, παρά το αλυσόδεμα, παρά τα μύρια δεινά που μας σωρεύουν, τούτος ο βράχος, που λέγεται Ελλάδα, εκπέμπει την κραυγή του. Και οι κραυγές του Μίκη, και οι κραυγές χιλιάδων αγωνιστών, όποιου χρώματος και νάναι, σε πείσμα κάθε ψωροκύβερνου, σε πείσμα κάθε καθεστωτικού βαρδιάνου, κάποια στιγμή θα ενωθούν, κάποια στιγμή στον άνεμο θα ανεβούν, για ν’ ακουστούν, να πιάσουν τόπο. Γιατί «κι ένας που έχει μυαλό νήπιου καταλαβαίνει, πως τώρα η Ελλάδα στην άκρα του άπατου γκρεμού κοντοζυγώνει»****

* Νίκος Εγγονόπουλος
** Οδυσσέας Ελύτης, «Το Άξιον Εστί»
*** Νίκος Εγγονόπουλος
****Όμηρος (Η, 379-482) , παράφραση.

ΑΝΟΙΧΤΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ- ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΜΙΚΗ

ΑΡΝΗΣΗ: ΣΕΦΕΡΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ

ΑΡΝΗΣΗ: ΣΕΦΕΡΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ

ΠΛΑΤΕΙΑ - Άμεση Δημοκρατία (Real Democracy)

ΠΛΑΤΕΙΑ - Άμεση Δημοκρατία (Real Democracy)