ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Πόλεμοι χρέους και η μοίρα της Ευρώπης - Μέρος Β

Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Πορτογαλία μετετράπησαν από σχετικά κυρίαρχα, ανεξάρτητα κράτη σε πλήρεις, dejure «αποικίες χρέους», κυβερνώμενες επίσημα από τρόικες δανειστών.

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

 Συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος

Ένας Γκουντέριαν στην Ευρώπη

Από την άποψη των πιο ριζοσπαστικών δυνάμεων του κεφαλαίου, η εξέλιξη της ευρωπαϊκής κρίσης τα τελευταία τρία με πέντε χρόνια μπορεί να θεωρηθεί ως μια εκπληκτική επιτυχία, αν κρίνουμε από την ευκολία με την οποία επέβαλαν τις απόψεις τους επί κρατών και λαών στην Ευρώπη. Ο θρίαμβος αυτός προετοιμάστηκε, βέβαια, στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών μέσω της μακράς παρακμής τόσο της σοσιαλδημοκρατικής Αριστεράς όσο και της «εθνικής» Δεξιάς, γκωλικού ή χριστιανοδημοκρατικού τύπου, στην Ευρώπη και μέσω επίσης του επιτυχούς «εισοδισμού» των ανθρώπων του Χρήματος και της «Αυτοκρατορίας» (ΗΠΑ, Βρετανία, Ισραήλ) σε όλες τις σημαντικές θέσεις σε όλους τους ευρωπαϊκούς πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς και τα media. Ταυτόχρονα, η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε ισχυρά εμπόδια σε οποιοδήποτε κράτος θέλει όχι να επικρατήσει επί των «αγορών», αλλά να διατηρήσει έστω κάποια ελευθερία ελιγμών.

Στις συνθήκες αυτές, οι δυνάμεις της «αγοράς» είχαν τη δυνατότητα να ενορχηστρώσουν το πληροφορικο-χρηματιστικό ισοδύναμο ενός πολέμου εναντίον επιμέρους ευρωπαϊκών κρατών, αρχίζοντας με την Ελλάδα το 2009-2010, με την επιρροή μεγάλης κλίμακος επί των πολιτικών αποφάσεων και κινήσεων κεφαλαίου. Η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ταυτόχρονα ως παράδειγμα, αποδιοπομπαίος τράγος, πεδίο πειραματισμού και «σκιάχτρο», παράδειγμα τιμωρίας προορισμένο να τρομοκρατήσει όλους τους άλλους στην Ευρώπη. Όταν η χώρα μας υπέκυψε στις πιέσεις των αγορών και της Γερμανίας, τον Απρίλιο - Μάιο του 2010, την επόμενη ακριβώς μέρα ο πόλεμος των αγορών συνεχίστηκε στις άλλες περιφερειακές χώρες, με τελευταίο παράδειγμα την Κύπρο το Μάρτιο του 2013. Το «πολεμικό σχέδιο» των αγορών θυμίζει την εκστρατεία του Χίτλερ στην Ευρώπη το 1939-1941 ή τις στρατιωτικές εκστρατείες στη Μέση Ανατολή μετά το 2001 (εναντίον διαδοχικά του Αφγανιστάν, του Ιράκ, του Λιβάνου, της Λιβύης, της Συρίας), οργανωμένων κατά τρόπο που να αποτρέψει τη συμμαχία των χωρών-θυμάτων.

Οι ευρωπαϊκοί πόλεμοι χρέους δομήθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να παράγουν διαφορετικές τάξεις θυμάτων, καθιστώντας πολύ δύσκολο στα θύματα να ενωθούν. Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Πορτογαλία μετετράπησαν από σχετικά κυρίαρχα, ανεξάρτητα κράτη σε πλήρεις, dejure «αποικίες χρέους», κυβερνώμενες επίσημα από τρόικες δανειστών. Η Πορτογαλία παραμένει όμως μια σχετικά σταθερή αποικία, ενώ η Ελλάδα και η Κύπρος παραμένουν εντός «σπείρας θανάτου», για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία Σόρος, δηλαδή σε μια διαδικασία ταχείας οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής. Στην Κύπρο, ακόμα και η βραχυπρόθεσμη ύπαρξη του κράτους έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση. Άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, γίνονται ή έχουν γίνει defacto όχι όμως dejure αποικίες χρέους.

Όπως θα επιχειρήσουμε να δείξουμε, η ευρωπαϊκή κρίση χρέους, που στην πραγματικότητα είναι μόνο στην αρχή της, παράγει ήδη όχι μόνο μια σπουδαία στροφή στην οικονομική και κοινωνική πολιτική στην Ευρώπη, αλλά επίσης θεμελιώδεις μεταβολές στην κρατική δομή της ηπείρου, στο χαρακτήρα της Ένωσης, στην ιδεολογία της, στον τρόπο που οι ευρωπαϊκοί λαοί αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους, ακόμα και στη γεωπολιτική κατάσταση, ενίοτε και ορισμένες «πολιτιστικές συνέπειες». Είμαστε μόνο στην αρχή μιας πολύ βαθιάς δομικής κρίσης στην Ευρώπη, κρίσης που έχει το δυναμικό να μετασχηματίσει κατά ριζοσπαστικό τρόπο την ήπειρο (και το ρόλο της στον κόσμο). Δεν μπορεί να προκαλέσει παρά, το λιγότερο, ένα ριζικό μετασχηματισμό προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση της ΕΕ. Στο πιο ριζοσπαστικό σενάριο, μπορεί να προκαλέσει ακόμα και τη διάλυση, καταστροφή της ΕΕ και χρηματοπιστωτικούς πολέμους «χρέους» μέσα στην Ευρώπη.

Ανατολική Μεσόγειος

Διαδικασίες όπως αυτές που περιγράψαμε θα επηρεάσουν πολύ τη «στρατηγική» κατάσταση του κόσμου. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου ο κόσμος του Άρη συναντά τον κόσμο της Αφροδίτης και ο τομέας του γεωπολιτικού ρεβιζιονισμού (Μέση Ανατολή) μερικά επικαλύπτεται με τον τομέα του ρεβιζιονισμού της αγοράς (Ευρώπη), θα είναι ο πρώτος που θα επηρεαστεί γεωπολιτικά. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει κεντρική θέση μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της Δυτικής Ευρώπης, της Ρωσίας και των «θερμών θαλασσών» και θα είναι πιθανώς η πρώτη που θα επηρεαστεί, και κατά γεωπολιτικό τρόπο, από την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση.

Το γεγονός ότι οι δύο χώρες της ΕΕ που ανήκουν στην περιοχή, η Ελλάδα και η Κύπρος, υφίστανται πολύ βαθύτερη ύφεση από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα συνιστά επίσης ισχυρή ένδειξη στην ίδια κατεύθυνση. (Βλ. το Παράρτημα 2 για το γεωπολιτικό και «ιδεολογικό» ρόλο και στη σημασία της Ελλάδας και της Κύπρου.) Αλλά και το αντίθετο είναι αλήθεια. Η Ελλάδα και η Κύπρος λειτουργούν τώρα ως καταλύτες πολύ ευρύτερων διαδικασιών. Είναι, όπως ήδη σημειώσαμε, πειραματόζωα, αποδιοπομπαίοι τράγοι, καταλύτες και σκιάχτρα.

Η στρατηγική και «ιδεολογική» σημασία της Ελλάδας και της Κύπρου

 Είναι καταλληλότερο να αναφερόμαστε στην Ελλάδα και την Κύπρο ως έναν «ελληνικό στρατηγικό χώρο» στην Ανατολική Μεσόγειο, με δεδομένο το ότι η συντριπτική πλειοψηφία του κυπριακού πληθυσμού είναι Έλληνες (82% πριν από την τουρκική εισβολή του 1974) και με δεδομένη την πολλαπλότητα και σημασία των διαφόρων στρατηγικών δεσμών που συνδέουν τις δύο χώρες, την αμοιβαία και ισχυρή αλληλεξάρτησή τους.

Αυτός ο «χώρος» είναι σημαντικός με πολλούς τρόπους. Εδώ η ένταση της οικονομικής κρίσης είναι η ισχυρότερη στην Ευρώπη και απειλεί την αναπαραγωγή αμφότερων των κοινωνικών σχηματισμών, τα πολιτικά καθεστώτα των δύο χωρών και την ίδια την ύπαρξη και λειτουργία των δύο κρατών. Ο ελληνικός χώρος συνδέει τη Μέση Ανατολή με τη Δυτική Ευρώπη και τη Ρωσία με τη Μεσόγειο. Η Κύπρος βρίσκεται απέναντι από το Ισραήλ και το Σουέζ, το Τσεϊχάν και τον Λίβανο, τη Συρία και τη Γάζα. Σε συνδυασμό με την Κρήτη, η Κύπρος ελέγχει όλη την Ανατολική Μεσόγειο και συνιστά μια θαυμάσια βάση για την κατάκτηση της αραβικής Ανατολής.

Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι το ελληνικό έθνος στη σύγχρονη μορφή του ιδρύθηκε δέκα αιώνες πριν, ως «έθνος εξεγερμένων». Το κύριο χαρακτηριστικό των Ελλήνων στη διάρκεια της τελευταίας χιλιετίας ήταν η αντίστασή τους στους Οθωμανούς, που έρχονταν από την Ανατολή, και στους Σταυροφόρους κάθε είδους, που έρχονταν από τη Δύση, επιτιθέμενοι και προσπαθώντας να κατακτήσουν την Ελλάδα και την Κύπρο πριν από κάθεμεγάλη εκστρατεία εναντίον της σλαβικής ή ισλαμικής Ανατολής. Οι Έλληνες δεν υπήρξαν ποτέ οργανικό τμήμα του ευρωπαϊκού αποικιακού σχεδίου, ήταν μάλλον το θύμα αυτών των σχεδίων.

 «Στρατηγική εξίσωση»

Η στρατηγική εξίσωση της σύγχρονης Ελλάδας περιγράφηκε με τους ακόλουθους όρους από το Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα SirEdmondLyons, σε ένα Υπόμνημα που απηύθυνε στην κυβέρνησή του το 1841: «Μια αληθινά ανεξάρτητη Ελλάδα είναι ένας παραλογισμός. Η Ελλάδα μπορεί να είναι είτε αγγλική είτε ρωσική, κι αφού δεν πρέπει να είναι ρωσική, αναγκαστικά θα είναι αγγλική» («AtrulyindependentGreeceisanabsurdity. Greece can be either English or Russian, and since she must not be Russian, it is necessary that she be English»).

Το αυτό είναι αληθές για την Κύπρο, ίσως περισσότερο απ’ ό,τι για την Ελλάδα. Μια «αληθινά ανεξάρτητη» Κύπρος, μια Κύπρος διοικούμενη από τον πληθυσμό της (82% Έλληνες) ήταν πάντα –και εξακολουθεί να είναι– μια εξαιρετικά ανεπιθύμητη προοπτική για τη Μεγάλη Βρετανία, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, δεδομένης της στρατηγικής σημασίας του νησιού για όλες τις πολιτικές και τους πολέμους στη Μέση Ανατολή. Αυτός είναι ο λόγος που πήραν ιστορικά την πρωτοβουλία να προκαλέσουν, να τροφοδοτήσουν και να χρησιμοποιήσουν την ενδοελληνική σύγκρουση στην Κύπρο και την ελληνοτουρκική σύγκρουση για την Κύπρο, τόσο τοπικά στο νησί, όσο και μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, προκειμένου να αποτρέψουν τους Έλληνες της Κύπρου είτε να ενωθούν με την Ελλάδα είτε να χρησιμοποιήσουν πλήρως τα δικαιώματά τους στο νησί. Η ανάγκη Αμερικανών και Ισραηλινών να «λύσουν» το κυπριακό πρόβλημα πιστεύεται ότι είναι η κύρια αιτία για την επιβολή στην Αθήνα της στρατιωτικής δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974), που είχε ως αποτέλεσμα το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και την ακολουθήσασα τουρκική εισβολή το 1974.

Οι Βρετανοί επεχείρησαν να αρνηθούν το δικαίωμα των Κυπρίων στην αυτοδιάθεση χρησιμοποιώντας τη στρατιωτική ισχύ τους, αλλά τελικά υποχρεώθηκαν να αποδεχτούν την επίσημη ανεξαρτησία της αποικίας τους το 1960, με αντάλλαγμα ένα σύνταγμα που εξασφάλιζε στην πραγματικότητα εις το διηνεκές την ελληνοτουρκική διαμάχη στο νησί. Το 1974 ο Χένρι Κίσινγκερ επεχείρησε να καταστρέψει το κυπριακό κράτος χρησιμοποιώντας την ελληνική στρατιωτική χούντα και την Τουρκία αλλά απέτυχε. Το 2002 επιχειρήθηκε το ίδιο, όχι με στρατιωτική βία, αλλά με το Σχέδιο Ανάν για τη λύση του Κυπριακού.

Το Σχέδιο Ανάν για τη λύση του Κυπριακού, που προτάθηκε το 2002 και απερρίφθη στο δημοψήφισμα του 2004, προέβλεπε τη δημιουργία ενός μεταμοντέρνου προτεκτοράτου στην Κύπρο. Η τελική εξουσία, εκτελεστική, δικαστική και νομοθετική σε αυτό το «μετα-κράτος», θα ασκούνταν από τρεις ξένους αξιωματούχους που διόριζε ο Κόφι Ανάν και οι οποίοι θα εξέλεγαν τους διαδόχους τους. Αυτό το «κράτος» θα ήταν αποστρατιωτικοποιημένο, αλλά ξένες χώρες θα διατηρούσαν στρατιωτικές δυνάμεις στην επικράτειά του και το νόμιμο δικαίωμα επέμβασης.

Αυτό το είδος ρύθμισης θύμιζε τις προβλέψεις για τη Βοσνία, το Κόσοβο ή το Ανατολικό Τιμόρ, με τη διαφορά ότι η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ, τμήμα του πυρήνα του «Πρώτου Κόσμου». Μια τέτοια ρύθμιση έκανε με την ευκαιρία την Τουρκία έμμεσο μέλος της ΕΕ, με την έννοια ότι θα μπορούσε να μπλοκάρει της αποφάσεις της ΕΕ μέσω της κυπριακής ψήφου που θα ήλεγχε. Πιο σημαντικό ακόμα, η νέα κυπριακή ρύθμιση ήταν η πιο προχωρημένη προσπάθεια επίσημης κατάργησης των βασικών εξουσιών και αρμοδιοτήτων του κράτους και της Δημοκρατίας στην καρδιά του Πρώτου Κόσμου. Πρακτικά, ο πληθυσμός του νησιού έχανε το δικαίωμα να κυβερνά τον εαυτό του και την πατρίδα του. Στην πραγματικότητα, οι θεσμοί που το Σχέδιο Ανάν προέβλεπε για την Κύπρο μάς έδιναν μια σπάνια ιδέα του περιεχομένου του νέου, μεταμοντέρνου ολοκληρωτισμού, που αντανακλά την εξέλιξη του δυτικού πολιτικού συστήματος μετά την παρακμή της σοβιετικής «απειλής» και το νέο συσχετισμό δυνάμεων.

 Χώρα υπό έλεγχο

Η ένταση των αυτοκρατορικών προσπαθειών να κρατηθεί η Κύπρος υπό έλεγχο και να αρνηθεί στον πληθυσμό της με κάθε δυνατό μέσο το δικαίωμα της αυτοκυβέρνησης μας κάνει να τείνουμε να πιστέψουμε ότι αυτή ακριβώς η επιδίωξη, ένα γεωπολιτικό μάλλον παρά οικονομικό κίνητρο, βρισκόταν πίσω από τη χωρίς προηγούμενο οικονομική επίθεση που δέχτηκε το κράτος αυτό από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και το ΔΝΤ το Μάρτιο του 2013. Ακόμα και μια πρόχειρη εξέταση των γεγονότων που οδήγησαν στο πραξικόπημα του Μαρτίου του 2013 θα επιβεβαίωνε αυτή την ερμηνεία. Οι αποφάσεις του Eurogroup και του ΔΝΤ του Μαρτίου του 2013, καταστρέφοντας σε μια στιγμή οποιαδήποτε εμπιστοσύνη στις κυπριακές τράπεζες, κατέστρεψαν στην πραγματικότητα την κυπριακή οικονομία, με δεδομένο ότι ο τραπεζικός τομέας είναι η μισή οικονομία της Κύπρου. Ταυτόχρονα, το κυπριακό κράτος υποχρεώθηκε να αποδεχτεί την ευθύνη για το τεράστιο δάνειο που έδωσαν σε μια κυπριακή τράπεζα, δάνειο που η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα μπορέσει ποτέ να αποπληρώσει. Ακόμα και πριν συμβούν αυτά –εντονότερα αφότου συνέβησαν–, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι άρχισαν να επαναλαμβάνουν πόσο επείγουσα είναι η λύση του κυπριακού προβλήματος. Ένα άλλο θύμα επίσης του πραξικοπήματος του Μαρτίου ήταν η ειδική σχέση Μόσχας και Λευκωσίας, της πιο ζωτικής σημασίας και για τη διατήρηση ακόμα του κυπριακού κράτους

Εκτός από το γεωπολιτικό παράγοντα, υπάρχει μια ισχυρή «ιδεολογική» συνιστώσα και ένας πολιτικός υπολογισμός. Με δεδομένο το χαρακτήρα των Ελλήνων στην Ιστορία, λαό αρκετά «αναρχικό», αιώνιο «λαό της εξέγερσης», δύσκολο να κατασταλεί, ήταν και παραμένει σημαντικό για την Αυτοκρατορία να τσακίσει την αντίστασή του στα σχέδια δραστικού περιορισμού της ευρωπαϊκής Δημοκρατίας. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει μια υψηλή συμβολική αξία. Στην Αθήνα ο Άνθρωπος έδωσε την πιο αποφασιστική μάχη του κατά των κυρίων του Χρήματος, με τις μεταρρυθμίσεις του βασιλιά Σόλωνα. Είναι στη βάση αυτής της επιτυχίας που οι Αθηναίοι μπόρεσαν να πάνε στο πιο προχωρημένο και αξιοθαύμαστο πείραμα αυτοκυβέρνησης, Δημοκρατίας, που το ανθρώπινο είδος μπόρεσε να δημιουργήσει μέχρι τώρα και, εξαιτίας αυτού του δημοκρατικού κράτους, μπόρεσαν να νικήσουν τη φοβερότερη και ισχυρότερη Αυτοκρατορία του καιρού τους. Είναι φυσικό για την τάξη του Χρήματος να επιδιώκει να πάρει ακριβώς εδώ, στο ίδιο σημείο, την εκδίκησή της από την τάξη του Ανθρώπου.

 Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ (Τεύχος 211).